To chyba najbardziej „filmowa” ze wszytskich ksiąg Starego Testramentu. Sposób prowadzenia narracji jest tak obrazowy, że stanowi gotowy nie tylko scenariusz, ale także scenopis. Jak w każdej opowieści Narodu Wybranego, także tutaj główną rolę odgrywają wiara i zaufanie Bogu. On pisze najlepsze scenariusze
Tobit, główny bohater Księgi Tobiasza, uprowadzony do niewoli, został urzędnikiem w administracji Sannacheryby, króla Asyrii w latach 705-681 p.n.e. Tobit (starszy Tobiasz) był pobożnym Żydem. Pochodził z pokolenia Neftalego. Żyjąc na obczyźnie, w Niniwie, dochowywał wierności Bogu. Z wielką pobożnością i gorliwością przestrzegał Prawa Mojżeszowego. Troszczył się o biednych, grzebał ciała straconych Żydów nawet w czasach prześladowania. Z powodu bielma oślepł. Przekazał synowi Tobiaszowi zasady życia religijnego i rodzinnego według najlepszych idei judaizmu. Tobiasz młodszy prowadzony przez archanioła Rafała spełnia nakazy ojca, żeni się z Sarą, siedmiokrotnie owdowiałą córką krewnego Tobita. Archanioł Rafał uwalnia Sarę od demona i uzdrawia Tobita. Tobit, podobnie jak jego syn Tobiasz, ukazują wzór prawości, uczciwości i dobroczynności. Dożyli bardzo późnej starości.
Tobit daje świadectwo swojej wiary (Tb1). Stwierdza, że postępuje uczciwie, sprawiedliwie, rozdaje jałmużnę. Zachowuje wierność Bogu Jahwe. Pielgrzymuje na czas świąt do Jerozolimy, wypełnia nakazy Prawa, składa ofiary, dziesięcinę dla kapłanów i lewitów. Wrażliwy na nędzę ludzką daje datki dla sierot i wdów. Poślubia żonę ze swojego rodu. Nie jada potraw pogańskich. Przestrzega tradycji i obyczajów. Troszczy się o los rodaków po śmierci, grzebie zmarłych (Tb 4,3). Przestrzega także rytualnych oczyszczeń. „Był wierny swojemu Bogu z całej duszy” (Tb 1,12). Pozostawał w zażyłej przyjaźni z Panem Bogiem. Był wzorem dla Izraelitów na wygnaniu. Ukazuje, jak Bóg roztacza opiekę nad wiernym ludem. Izrael jest narodem wybranym, którym Bóg opiekuje się szczególnie, ale w zależności od jego wierności przykazaniom Bożym. Opatrzność Boża czuwa nad każdym Izraelitą, zwłaszcza doświadczanym i cierpiącym, ale wiernym przepisom i przykazaniom Prawa Mojżeszowego. Dlatego całą ufność należy pokładać w Bogu. Tobit modli się gorliwie do Boga zarówno w chwili cierpienia (T 3,2-6), jak i uzdrowienia (Tb11,14-15). Jego modlitwa jest uwielbieniem Boga, upokorzeniem się przed Jego Majestatem, jest ufną prośbą o zmiłowanie (Tb 3,1-6). Bogu należy się cześć, okazywana zwłaszcza przez dobre uczynki na rzecz bliźniego. Tobit wychwala sprawiedliwość i miłosierdzie Pana, w niedoli, cierpiąc ślepotę, prosi o łaskę dla siebie. Żałuje za grzechy swoje i narodu. Uznaje, że Bóg słusznie karze. Nie buntuje się, znosi wszystko w pokorze, poddaje się wyrokom Boskim, uważa Boga za Pana życia. Im bardziej stara się prowadzić dobre i święte życie, tym bardziej cierpi.
Tobit płacze, jego ból znajduje ukojenie w ufności Bogu wyrażonej w modlitwie. Uprasza nawet o śmierć dla siebie. Woli umrzeć niż „doświadczać niedoli i słuchać szyderstw”(Tb 3,1-6). Z ufnością powierza swojego syna prowadzeniu Azariasza, w którym rozpoznaje dobrego anioła Rafała (Tb 5,22). Anioł pojawia się w życiu Tobita i Tobiasza na polecenie Boga, aby ich wynagrodzić za spełnianie dobrych uczynków. Bóg przychodzi z pomocą w osobach swoich posłańców – aniołów, którzy mocą Boga chronią człowieka od złego, pouczają, upominają, zachęcają. Tobit przekazuje synowi Tobiaszowi testament, nakazy dotyczące wiary i moralności, życia rodzinnego i małżeńskiego (Tb 4,5-19.21b). Tobit wierzy w Opatrzność Bożą, ufa, że syn szczęśliwie powróci do domu (Tb 10,6). Jego serce jest pełne dziękczynienia Bogu za uzdrowienia ze ślepoty (Tb 11,14-15). Bożej opiece powierza młodą parę – Tobiasza i Sarę, błogosławi rodzinie i synowej (Tb 11,17).
Najwyższym Panem jest sam Bóg, któremu nawet złe duchy muszą być poddane. Poleca młodym: „Służcie Bogu w prawdzie i czyńcie to, co Mu jest miłe. Nakażcie waszym dzieciom, aby pełniły sprawiedliwość i miłosierdzie, pamiętały o Bogu i aby po wszystkie czasy uwielbiały Jego Imię” (Tb 14,8). W swoich modlitwach wielbi Boga – Króla i Pana, za wszystko, co Bóg uczynił dla niego (Tb 13,1-18). Wzywa też do modlitwy lud. Wierzy w miłosierdzie Boże nad grzesznym ludem. Bóg przecież błogosławi ludowi, nawet jeśli przez pewien czas może on doświadczać cierpień. Tobit wierzy w Słowa Boga, w przepowiednie proroków Izraela (Tb 14,4). Ufa, że Bóg odrodzi Jerozolimę (Tb 13,1-18). Tobit wysławia wielkość Boga (Tb 14,2).
Postawa Tobita – człowieka wiary, sprawiedliwego i świątobliwego, pełnego miłosierdzia, jest świadectwem, w jaki sposób wierny naród może żyć według prawa Bożego poza ziemią Izraela. Naród wybrany doświadcza opatrznościowej opieki Bożej w każdym kraju. Wszystko dzieje się bowiem za sprawą mocy i miłosierdzia Boga. Warunkiem dobrych relacji z Bogiem jest tylko całkowite nawrócenie się Izraelitów. To świadectwo spowoduje powrócenie wszystkich ludów do Jedynego Boga Jahwe.
Tobiasz, syn Tobita, jest pod ogromnym wpływem duchowości swojego ojca. Przejmuje od niego postawę pobożności i pełnego miłosierdzia w stosunku do bliźnich. Jest posłuszny Prawu Bożemu i woli ojca (Tb 6,13-16;9,2-3). Wiernie też wykonuje polecenia Bożego anioła Rafała-Azariasza (Tb 6,3-5). Bierze za żonę niewiastę z rodu ojca, odpędza demony (Tb 8,2-3). Ufnie powierza swoje małżeństwo Bogu, bo to dar pochodzący od Boga. Modli się wspólnie z Sarą. Uwielbiają Boga za Jego wspaniałe dzieła (Tb 8,5-8). Tobiasz prosi Boga o błogosławieństwo, aby mogli dożyć późnej starości. Małżeństwo Tobiasza uznawane jest za znak nowego Izraela, sygnał, że Izraelici w końcu powrócą do swojej ziemi (Tb 14,5-7). Jest też odbiciem formuły przymierza między Bogiem a Izraelem, związku między Bogiem a narodem wybranym. Życiu małżeńskiemu i rodzinnemu Tobiasza i Sary towarzyszy wzajemna pomoc i moc uzdrawiająca. Tobiasz troszczy się o rodziców (Tb 9,4;10,8a). Według wskazań anioła Rafała uzdrawia ojca ze ślepoty (Tb 11.11-13), składa Bogu dziękczynienie (Tb 11,15). Tobiasz, podobnie jak ojciec, całe życie wielbił Boga za wszystkie Jego dzieła (Tb 14,4).
Autor: Andrzej Koperski